Richtiges Verhalten bei Durchsuchungsmaßnahmen

Wersja polska patrz poniżej!

Eine Durchsuchung Ihrer Wohn- und Geschäftsräume ist eine Ausnahmesituation. Für die Ermittlungsbehörden bieten sich hier wertvolle Ansätze, die mit dem eigentlichen Zweck der Durchsuchung nichts zu tun haben: Der Betroffene ist überrumpelt, verfällt im Angesicht der staatlichen Übermacht entweder in eine „Schockstarre” oder reagiert panisch. In dieser scheinbar hilflosen Lage hat sich schon mancher „um Kopf und Kragen” geredet oder unüberlegte Handlungen begangen, die den Tatverdacht verstärken oder gar den Erlass eines Untersuchungshaftbefehls rechtfertigen. Die folgenden Tipps werden Ihnen helfen, dies zu vermeiden.

1. Schweigen

Sicher kennen Sie den richtigen Hinweis vieler Kollegen: Äußern Sie sich nicht zum Tatvorwurf! Damit ist es aber nicht getan. Die Ermittlungsbeamten sind darin geübt, Beschuldigte in scheinbar belanglose Gespräche zu verwickeln, auch wenn zu Beginn der Durchsuchung – also gleich nach der entsprechenden Belehrung – die Aussage verweigert wurde. Der einzig richtige Rat lautet daher: Schweigen Sie umfassend! Teilen Sie den Beamten zu Beginn der Durchsuchung den Namen Ihres Strafverteidigers mit und verweisen Sie bei jeder Nachfrage auf ihn.

Sind neben Ihnen noch weitere Personen (etwa Familienangehörige, Gäste oder Mitarbeiter) bei der Durchsuchung anwesend, gilt Folgendes: Niemand – egal, ob er ein Zeugnisverweigerungsrecht hat oder nicht – ist gegenüber der Polizei zur Aussage verpflichtet. Es gibt keine entlastenden Angaben, die später an Wert verlieren, aber jede Angabe kann unerwartet doch belastend sein. Ohne Kenntnis der Ermittlungsakten können Wert und Unwert einer Aussage nicht beurteilt werden. Auch alle anderen Personen sollten deshalb nicht mit den Ermittlungsbeamten sprechen.

Findet die Durchsuchung in Ihrem Unternehmen statt, können Sie Ihre Mitarbeiter darauf hinweisen, dass sie arbeitsrechtlich gegenüber Dritten – also grundsätzlich auch gegenüber der Polizei – zur Verschwiegenheit über alle betrieblichen Vorgänge verpflichtet sind. Ihre Mitarbeiter würden sich mit einer Aussage unter Umständen selbst strafbar machen.

2. Verteidiger anrufen

Schon vor Beginn der Durchsuchung sollten Sie Ihren Verteidiger anrufen. Dies sollte ein im Strafrecht spezialisierter Rechtsanwalt sein. Lassen Sie sich von den Beamten den Durchsuchungsbeschluss aushändigen und teilen Sie Ihrem Verteidiger telefonisch auf jeden Fall die folgenden Angaben mit:

• Beschlussdatum
• Tatvorwurf und Verdächtigter
• zu durchsuchende Räume und/oder Personen
• gesuchte Gegenstände und/oder Personen

Ihr Verteidiger kann mit diesen Angaben zum Beispiel prüfen, ob der Beschluss hinreichend bestimmt, (noch) gültig ist (er darf nur maximal 6 Monate nach Erlass vollzogen werden) und ob gesuchte Gegenstände freiwillig herausgegeben werden könnten, um die Durchsuchung insgesamt abzuwenden. Erweist sich der Beschluss als angreifbar, wird Ihr Verteidiger gegenüber den Beamten den Abbruch der Maßnahme verlangen und nötigenfalls Kontakt zum Ermittlungsrichter aufnehmen. Verlangen Sie auf jeden Fall eine Kopie des Durchsuchungsbeschlusses für Ihre Unterlagen!

Idealerweise kommt Ihr Verteidiger sodann selbst an den Ort der Durchsuchung und überwacht den rechtmäßigen Ablauf. Ist dies mit vertretbarem zeitlichem Aufwand möglich, werden die Beamten in aller Regel warten, bis Ihr Verteidiger eintrifft. Während dieser Wartezeit gilt weiterhin: Schweigen! Ist Ihr Verteidiger verhindert, nehmen Sie unmittelbar nach der Durchsuchung erneut Kontakt zu ihm auf.

Haben die Beamten gar keinen Durchsuchungsbeschluss oder berufen sie sich auf „Gefahr im Verzug“, nachdem sie von der Rechtswidrigkeit des Durchsuchungsbeschlusses Kenntnis erlangt haben, verlangen Sie, dass die Gründe für die Annahme von Gefahr im Verzug protokolliert werden.

3. Ablauf der Durchsuchung überwachen

Während der Durchsuchung sollten Sie die Beamten nicht aus den Augen lassen. Die gezielte Suche nach Zufallsfunden ist verboten. Durchsucht werden dürfen nur die Räume und Personen, die im Beschluss aufgeführt sind. Hierauf sollten Sie die Beamten hinweisen und Ihre Rügen protokollieren lassen.

Ziehen Sie Zeugen hinzu – dies können Nachbarn, Familienangehörige oder Mitarbeiter sein. Verzichten Sie keinesfalls auf Zeugen, weil die Beamten einen Mitarbeiter des Ordnungsamtes oder gar einen anderen Polizisten als Zeugen „vorgesehen” haben! Die Zeugen dienen der Wahrung Ihrer Rechte! Dass die Zeugen von der Durchsuchung Kenntnis erlangen, sollte Sie nicht abschrecken, denn meist werden Nachbarn, Familienangehörige und/der Mitarbeiter ohnehin mitbekommen, dass Polizisten, Steuerfahnder oder Zollbeamte im Haus sind.

Kommen bei Beobachtung der Beamten Bedenken gegen die Art und Weise der Durchsuchung auf – etwa hinsichtlich des Umgangs mit empfindlicher Computertechnik –, notieren Sie jeweils den Vorfall sowie den Name und die Dienstnummer des betreffenden Beamten. Die Beamten sind zu diesen Angaben verpflichtet. Nur so können Rechtsverstöße im Rahmen späterer Entschädigungsverfahren nachvollzogen werden. Werden bei der Durchsuchung Gegenstände beschädigt, fertigen Sie hiervon Fotos an und fordern Sie die Beamten auf, ihrerseits Fotos zu machen und zur Akte zu nehmen.

4. Protokoll anfertigen lassen

Wenn Gegenstände sichergestellt werden, achten Sie darauf, dass hiervon ein ausführliches und vollständiges Protokoll angefertigt wird (Bespiel: nicht „zehn Bücher” sondern jeweils die genaue Bezeichnung des Buches mit Titel und Autor). Im Protokoll ist unbedingt zu vermerken, dass die Herausgabe der Gegenstände nicht freiwillig erfolgt ist und dass einer Beschlagnahme widersprochen wird. Die Unterschrift des Protokolls sollten Sie verweigern.

5. Verteidiger (erneut) kontaktieren

Ist Ihr Verteidiger nicht persönlich bei der Durchsuchung anwesend, übersenden Sie ihm unmittelbar nach Abschluss der Maßnahme das Protokoll und eine Kopie des Durchsuchungsbeschlusses. Ihr Verteidiger kann dann sofort tätig werden. In geeigneten Fällen kann er Rechtsmittel gegen die Durchsuchung und die Art und Weise ihrer Durchführung einlegen und unter Umständen erwirken, dass sichergestellte Gegenstände nicht verwertet werden dürfen.

Jak właściwe zachować się podczas przeszukania w Niemczech?

Przeszukanie pomieszczeń twojego mieszkania czy  firmy stanowi sytuację wyjątkową. Dla organów śledczych ukazują się tutaj pierwsze cenne, rzucające cień, oznaki, nie mające nic wspólnego z rzeczywistym celem przeszukania: osoba, której dotyczy przeszukanie jest zaskoczona,  w obliczu dominacji  ze strony państwa doznaje szoku, w wyniku czego czuje się sparaliżowana lub wpada w panikę. W tym pozorne bezradnym położeniu wiele już osób narobiło sobie kłopotów z powodu swojego gadulstwa i podejmowało  nieprzemyślane działania, które przyczyniały się do wzmocnienia podejrzenia czy nawet uzasadniały wydanie nakazu przeszukania. Poniższe wskazówki pozwolą ci tego uniknąć:

1. Zachowaj milczenie

Na pewno znasz tę, przekazywaną przez wielu twoich kolegów, wskazówkę: Nie wypowiadaj się na temat zarzucanego czynu! Tym jednak nie załatwisz sprawy. Urzędnicy śledczy są doskonale przeszkoleni w wikłaniu osób podejrzanych w pozornie nieistotne rozmowy, również wtedy, gdy na początku przeszukania - czyli zaraz po dokonaniu właściwego pouczenia - odmówiono składania zeznań. Jedyna właściwa rada brzmi zatem: zachowaj milczenie w sposób kompleksowy! Na początku przeszukania podaj imię nazwisko swojego obrońcy funkcjonariuszom służby śledczej i odsyłaj ich do niego w przypadku każdego zapytania.

Jeżeli podczas przeszukania obecne są jeszcze inne osoby (jak na przykład członkowie rodziny, goście czy współpracownicy), obowiązują następujące zasady: nikt, nieważne, czy ma prawo do odmowy składania zeznań - nie jest zobowiązany do składania zeznań wobec policji. Nie ma informacji odciążających, które później stracą na wartości, ale każda informacja może w sposób nieoczekiwany stać się tą obciążającą. Bez znajomości akt śledztwa nie można ocenić, czy dane zeznanie będzie korzystne czy niekorzystne dla danej osoby. Dlatego też i inne osoby nie powinny rozmawiać z funkcjonariuszami służb śledczych.

Jeżeli przeszukanie odbywa się na terenie twojej firmy, możesz w ramach prawa pracy pouczyć swoich pracowników, że wobec osób trzecich  - czyli zasadniczo również wobec policji - zobowiązani są do zachowania milczenia odnośnie wszelkich zakładowych spraw i zdarzeń. Możliwe jest, że składając zeznania, twoi pracownicy sami   popełniliby czyn karalny.

2. Wykonaj telefon do obrońcy

Już przed rozpoczęciem przeszukania powinieneś zadzwonić do swojego obrońcy. Powinien to być adwokat specjalizujący się w prawie karnym. Każ urzędnikowi wręczyć sobie postanowienie o przeszukaniu i koniecznie przekaż telefonicznie swojemu obrońcy następujące informacje:

• data wydania postanowienia
• zarzut i osoba podejrzana
• pomieszczenia i/lub osoby podlegające przeszukaniu
• poszukiwane przedmioty i/lub osoby

Posiadając te dane Twój obrońca będzie mógł na przykład sprawdzić, czy postanowienie na pewno ma (jeszcze) moc obowiązującą (postanowienie może  być wykonane tylko maksymalnie przez okres 6 miesięcy od momentu wydania) oraz czy poszukiwane przedmioty mogłyby zostać wydane dobrowolnie, aby zapobiec całemu przeszukaniu. Jeżeli postanowienie okaże się   sporne, Twój obrońca zażąda wobec urzędników przerwania działań i w razie konieczności nawiąże kontakt z sędzią prowadzącym dochodzenie [Ermittlungsrichter]. Koniecznie zażądaj przekazania dla siebie kopii postanowienia o przeszukaniu!

Idealnie byłoby, gdyby następnie twój obrońca przyjechał osobiście na miejsce przeszukania i monitorował, aby przebiegało ono w sposób zgodny z prawem. Jeżeli przybycie adwokata odbędzie się w możliwym do zaakceptowania czasie, urzędnicy z reguły zaczekają, aż twój obrońca dotrze na miejsce. W czasie oczekiwania na obrońcę zawsze stosuj się do następujących reguł: Zachowaj milczenie! Jeżeli twój obrońca nie może z różnych przyczyn przybyć na miejsce, skontaktuj się z nim ponownie bezpośrednio po przeszukaniu.

Jeżeli urzędnicy nie są w posiadaniu postanowienia o przeszukaniu lub powołują się na instrument prawny tzw. "niebezpieczeństwo powstania zwłoki" [Gefahr in Verzug], po tym jak dowiedzieli się o bezprawności postanowienia o przeszukaniu, zażądaj, aby zaprotokołowane zostało uzasadnienie dla założenia zaistnienia "niebezpieczeństwa zwłoki".

3. Monitoruj przebieg przeszukania

Podczas przeszukania nie spuszczaj z oczu funkcjonariuszy. Celowe poszukiwanie przypadkowych przedmiotów-dowodów jest zabronione. Wolno przeszukiwać jedynie pomieszczenia i osoby wymienione w postanowieniu. Zwróć na to uwagę urzędnikom oraz poproś o zaprotokołowanie uchybień.

Zadbaj o obecność świadków - mogą to być sąsiedzi, członkowie rodziny lub współpracownicy. W żadnym razie nie rezygnuj z obecności świadków w sytuacji, kiedy urzędnicy "przewidzieli" jako świadka   pracownika urzędu ds. porządku i bezpieczeństwa publicznego czy na przykład jakiegoś innego policjanta! Świadkowie służą do obrony twoich praw! Nie powinien odstraszać cię fakt, że o przeszukaniu dowiedzą się świadkowie, ponieważ sąsiedzi, członkowie rodziny czy pracownicy i tak zauważą, że w domu są policjanci, służby skarbowe lub celne.

Jeżeli pojawią się wątpliwości co do sposobu i rodzaju przeprowadzania przeszukania - na przykład  odnośnie sposobu obchodzenia się z delikatnym sprzętem komputerowym - zanotuj każdy taki incydent jak również imię i nazwisko oraz numer służbowy danego funkcjonariusza. Funkcjonariusze są zobowiązani do podania tych danych. Tylko w taki sposób można  będzie można ocenić uchybienia prawne w ramach późniejszego postępowania odszkodowawczego. Jeżeli podczas przeszukania zostaną uszkodzone przedmioty, zrób im zdjęcia i zażądaj od funkcjonariuszy, aby wykonali zdjęcia we własnym zakresie i załączyli je do akt.

4. Poproś o sporządzenie protokołu

Jeżeli dane przedmioty zostaną zabezpieczone, zwróc uwagę na to, aby został w związku z tym sporządzony szczegółowy i kompletny protokół (Przykład: nie "dziesięć książek", lecz dokładne oznaczenie książki z podaniem tytułu i autora). W protokole należy koniecznie umieścić adnotację, że wydanie przedmiotów nie nastąpiło w sposób dobrowolny oraz że sprzeciwia się ich zajęciu. Powinieneś odmówić podpisania protokołu.

5. (Ponownie) skontaktuj się z obrońcą

Jeżeli twój obrońca nie jest osobiście obecny podczas przeszukania, prześlij mu bezpośrednio po zakończeniu działań protokół oraz kopię postanowienia o przeszukaniu. Twój obrońca będzie mógł zacząć natychmiast działać. W odpowiednich przypadkach będzie on mógł wnieść środki prawne na przeszukanie oraz na sposób jego przeprowadzenia oraz ewentualnie doprowadzić do tego, że  zabezpieczone przedmioty nie będą mogły zostać wykorzystane.

Tekst: Dr. Maik Bunzel – niemiecki adwokat, specjalista ds. prawa karnego, specjalista ds. prawa ruchu drogowego, certyfikowany  doradca w zakresie prawa karnego skarbowego

Tłumaczenie: Mgr Magdalena Mazur-Drewalska, tłumacz przysięgły języka niemieckiego w Polsce i w Niemczech

Aby skontaktować się z nami w swojej sprawie wystarczy wysłać zapytanie drogą mailową na adres ger-interpres@list.pl lub zadzwonić do kancelarii. Nasze biura mieszczą się w Berlinie i Kiel, mamy także filię w Cottbus oraz biuro partnerskie w Legnicy. Ewentualna odległość nie ma jednak znaczenia dla skutecznej obrony.

Szybki kontakt możliwy jest pod numerem telefonu +48 607 127 564 dla klientów polskojęzycznych. Możliwy jest również kontakt pośrednictwem komunikatorów Signal i WhatsApp.